NTTVblog: Great American Short Stories (4) --- Tuyển Tập Truyện Ngắn Nổi tiếng Của Mỹ

Trong số hai nhà văn viết truyện ngắn còn lại của thời kỳ trước thế chiến thứ nhất, William Sydney Porter (O. Henry) là người viết chuyện cho các tạp chí được nhiều người mến mộ và có nhiều tài năng hơn ông tự nhận đầy đủ về mình. Trong bất cứ truyện nào của ông, tính nhạy bén và tài sử dụng ngôn ngữ và nhân vật cũng trội hơn nét nghiêm trang hấp dẫn. Trong rất nhiều truyện ngắn của ông đều có bóng dáng của kẻ lừa gạt khôn khéo. Truyện “A Municipal Report” (Bản tường trình của thành phố) mà chúng tôi cho in trong tập này, là một trong số ít truyện ông tránh được lỗi viết vội vàng, và thói quen hay sử dụng phong cách rối rắm khó hiểu, để thật sự sống theo nguyên tắc của mình.

Người cuối cùng trong số ba người là Wilbur Daniel Steele, nhà văn mà đến năm 1957 vẫn còn sống và sáng tác. Không dễ xếp loại ông, cũng không đồng điệu với các thị hiếu và xu hướng thời đại, ông chưa hẳn là nhà văn đúc kết lại ba thế hệ phát triển truyện ngắn, vì những truyện ngắn hay nhất của ông vẫn còn giữ phong cách nhàn nhã từ tốn và cốt truyện phức tạp của thời truyện ngắn thời kỳ đầu (nhiều truyện được chia thành hồi hoặc thành chương) thay vì được gom lại trong một diễn tiến duy nhất liên tục và căng thẳng. Đồng thời để phục vụ mục đích của mình, Steele cũng áp dụng tính hiếu kỳ về tâm lý (vốn điển hình cho truyện của James), ý thức rõ về địa điểm xảy ra câu chuyện mà phong trào viết về bản sắc địa phương đã trau luyện cho ông, và trường phái ấn tượng sáng chói vốn là dấu son lớn của Crane. Trừ Edith Wharton ra, ông là nhà viết truyện ngắn có tầm cỡ của Mỹ trước và trong thời thế chiến thứ nhất. Khi cơn hạn hán kéo dài đã qua đi, và những hứa hẹn của những năm 1890 đã được gìn giữ đúng cách, mọi việc đến rất nhanh, và truyện ngắn của Mỹ, cùng với các thể loại nghệ thuật khác, sẽ bùng nổ thành cái mà lịch sử có thể gọi là thời kỳ huy hoàng nhất.

Trong tác phẩm Memoirs, Sherwood Anderson làm chứng nhân cho sự dễ dàng và thóat thai gần như kỳ diệu mà theo đó ông đã viết tập truyện Winesburg , Ohio –tại một căn phòng ở Chicago khi ông tập trung dồn hết sức để sáng tác, có khi viết đến hai, ba chuyện trong vòng một tuần. Nếu lời kể của ông về việc sáng tác là những truyện ấy là thật, thì nó cũng sánh ngang với những sáng tác nở rộ trong thế kỷ 20. Tập truyện ngắn Winesburg cũng nói lên tiếng nói của thế kỷ 20 khi chúng nổi loạn chống lại ảnh hưởng dây dưa, khuynh hướng đè nén của giai cấp trung lưu, lòng mộ đạo của ngươì vùng Midwest, thói giả đạo đức kiểu Thanh giáo, sự hạn hẹp của xóm làng --tất cả những thứ đã kìm hãm, giới hạn “nếp sống thực trọn vẹn” mà Anderson và cả thế hệ của ông khát khao.

Nếu xét từng truyện một thì các truyện trong Winesburg , Ohio không tiêu biểu cho tác phẩm hay nhất và phong phú nhất của Anderson, và chúng ta phải thừa nhận điều ấy bằng cách chọn một truyện ngắn từ một tác phẩm khác là The Triumph of the Egg (Sự Chiến Thắng Của Qủa Trứng). Nhưng xét chung thì cả hai tác phẩm đều rất ấn tượng và đều được xem là quan trọng hàng đầu trong các tác phẩm của Sherwood Anderson. Những truyện ấy mang tính cách tân không chỉ vì bất chấp khuôn mẫu đạo đức thông thường. Sự phản đối mãnh liệt những truyện ấy gợi lên thậm chí có thể phần nào mang tính thẩm mỹ kín đáo, vì xét theo tiêu chuẩn quy ước thì chúng không hẳn là truyện ngắn, ngay bạn của Anderson, Floyd Dell, Mencken, và những nhà điểm sách cũng nói như vậy. Chúng là những mô tả ngắn về các mảnh đời bị chôn kín, là sự thoi thóp của các khát vọng bị dồn nén, là nét phác họa về các nhân vật bị qụy ngã trong cách hành xử kiểu bộ lạc thôn xóm, là những ghi nhận chớp nhóang về nỗi dằn vặt đằng sau tấm màn che được kéo xuống (và thỉnh thỏang được vén lên). Chúng không chỉ không có cốt truyện hẳn hoi, chúng còn không sử dụng cả cách gây ấn tượng gợi cảm mà cả Crane lẫn Steele từng dùng để tạo dấu ấn chỉ qua hình ảnh sống động. Những truyện này của Anderson diễn ra lặng lẽ, như sự vật trong đêm tối. Cho đến nay những độc giả ngưỡng mộ nồng hậu truyện của ông cũng không thể nói rõ chúng ảnh hưởng đến họ như thế nào. Văn phong của ông đơn điệu, ông sử dụng phương pháp kể chuyện hơn là tạo kịch tính. Vậy mà các nhân vật trong Winesburg nhìn có vẻ như người mang nỗi xấu hổ khủng khiếp của kẻ bị bắt gặp đang vướng vào một chuyện riêng tư gì đó không nói được. Những tình cảm bị dồn nén trong đời họ tuôn trào như những tiếng rên khóc, khiến người ta chú ý và thương cảm, trong khi những nhân vật được khéo dựng lên và điều khiển lại không tạo được nơi người đọc. Rõ ràng ở đây ta thấy Anderson chịu ảnh hưởng mạnh của Chekhov: Chekhov là một trong những nhà văn mới và thú vị đã làm choáng ngợp tâm tư Anderson, và cũng không phải hoàn toàn vô lý khi một nhà điểm truyện sau này gọi Anderson là “Chekhov tuổi dậy thì.” Có thể nói một cách chính xác rằng chính tính đồng điệu mạnh mẽ với Chekhov này đã làm tập truyện ngắn Winesburg , Ohio trở thành nổi tiếng—William Faukner nói nó là sáng tác nổi tiếng nhất của Anderson. Chúng tôi đã chọn “Unlighted Lamps” (Những ngọn đèn không được thắp sáng) vì, ngoài chủ đề thất vọng, mất mát, khát khao và uổng phí của kiếp con người vốn là linh hồn của tập Winesburg, nó còn chứa đựng bối cảnh phong phú về khu hội chợ trong quận hạt và bãi đua ngựa thường thấy trong các truyện khác (không thuộc tập Winesburg) của ông. Chỉ riêng truyện này cũng đủ để đại diện, và là đại diện tốt, cho nhà văn Anderson.

̣(Còn tiếp)

Sunday, September 16, 2018

Great American Short Stories (4) --- Tuyển Tập Truyện Ngắn Nổi tiếng Của Mỹ