NTTVblog: "Rip Van Winkle" (1) --- Washington Irving (1783-1859)

                Lời Tựa


                       Tài liệu Diedrich Knickerbocker viết được đăng sau khi ông qua đời

Câu chuyện dưới đây được tìm thấy trong số các giấy tờ của Diedrich Knickerbocker, một vị trưởng lão quyền quý ở New York, một người rất hiếu kỳ về lịch sử người Hòa lan ở vùng New York, và phong cách của con cháu những di dân Hòa lan đầu tiên. Tuy vậy, nghiên cứu lịch sử của ông không đến từ sách vở mà qua con người, vì sách về các đề tài ông yêu thích nhất rất hiếm, trong khi ông khám phá nhiều qua những nhà quý tộc lớn tuổi , và còn khám phá nhiều hơn nữa từ các bà vợ của họ, một kho kiến thức huyền thoại phong phú và vô giá về sự thật lịch sử. Do đó, khi ông tìm ra một gia đình gốc Hòa lan thật sự, sống an bình nơi điền trang có mái nhà thấp của họ, ẩn dưới tàng cây sung to rộng, ông xem đấy như một quyển sách in theo kiểu chữ Anh cổ,* được cất khóa kỹ, và nghiền ngẫm đọc nó say mê như con mọt sách.

Kết quả những nghiên cứu của ông là lịch sử về một tỉnh lỵ dưới sự cai trị của những thống đốc người Hòa lan. Quyển sử ấy được ông cho xuất bản sau đó vài năm. Có nhiều ý kiến khác nhau về nét văn chương trong tác phẩm của ông, và, quả thực, nó cũng chẳng đặc sắc hơn cái người ta mong đợi. Điểm đáng khen của tác phẩm là tính chính xác đến từng chi tiết của nó. Thật ra khi mới xuất hiện lần đầu, tác phẩm cũng bị người ta đặt nghi vấn về tính chính xác ấy, nhưng sau đó, họ lại thừa nhận nó. Bây giờ tác phẩm đã được đưa vào các bộ sưu tầm lịch sử như một quyển sách viết bởi một người có đủ thẩm quyền.

Vị trưởng lão ấy đã qua đời chẳng bao lâu sau khi tác phẩm của ông được xuất bản. Giờ đây ông không còn nữa, khi nhắc đến ông, tưởng cũng không hại gì nếu nói rằng lẽ ra ông nên dành thì giờ cho những lao động xứng đáng hơn là ngồi viết những chuyện như vầy. Tuy nhiên ông có khuynh hướng tiêu khiển theo cách riêng của mình. Mặc dù thú tiêu khiển ấy đôi khi có gây phiền hà một chút cho hàng xóm và làm buồn lòng vài người bạn mà ông thật lòng trân quý, những sai sót của ông chỉ khiến người ta “buồn hơn là giận,”** và người ta cũng bắt đầu ngờ rằng ông làm thế không phải để trêu tức hay làm hại người khác. Nhưng dù người phê bình có biết trân quý khi tưởng nhớ đến ông hay chăng, nhiều người có ý tốt mà chúng ta phải tôn trọng vẫn mến mộ khi nhắc đến ông. Đặc biệt một vài người bán bánh còn làm bánh có in hình giống ông trên bánh tất niên của họ, và như vậy họ tạo ra một cơ hội biến ông thành bất tử, cũng giống như có hình được in trên mề đay Waterloo*** hay trên đồng tiền farthing**** triều Nữ hoàng Anne.

----

Chú thích:
Washington Irving viết truyện Rip Van Winkle dựa trên huyền thoại dân gian của người Đức. Điều này cho thấy ông đọc và cḥịu ảnh hưởng văn chương lãng mạn Đức, và cũng đánh dấu việc ông từ bỏ cách viết châm biếm ở giai đoạn đầu trong đời viết văn của mình khi ông theo phái tân cổ điển, để chuyển sang viết tình cảm lãng mạn trong các tác phẩm về sau.
*A heavy-faced type, now called Gothic, and Old English. Loại chữ in to đậm, bây giờ gọi là chữ Gothic, dùng in tiếng Anh cổ.
**Hamlet Act 1, scene ii, line 232. Trích trong kịch Hamlet Hồi 1, Màn ii, Dòng 232
***The Waterloo Medal commemorated the British victory over Napoleon in 1815. Mề đay Waterloo mừng quân Anh chiến thắng Napoleon năm 1815.

****Farthing: đồng tiền đúc dưới thời Nữ hoàng Anne (1702-1714), có in hình bà, từng được lưu hành ở Anh, nhưng bị thu hồi năm 1961, có giá trị bằng ¼ đồng xu ngày xưa.

Những người du hành về thượng nguồn sông Hudson hẳn phải nhớ đến rặng núi Kaatskill*. Đây là một nhánh tách ra từ rặng Appalachia, và người ta có thể thấy nó từ đằng xa về phía tây của sông Hudson, nhô lên hùng vĩ, ngự trị cả vùng chung quanh. Qủa thật, mỗi khi đổi mùa hoặc đổi thời tiết, cứ mỗi giờ những ngọn núi này lại thay đổi màu sắc và hình dạng huyền diệu của chúng. Gần xa các bà nội trợ quán xuyến đều xem những ngọn núi ấy như những hàn thử biểu. Khi thời tiết tốt và ổn định, rặng núi phủ màu da trời và màu tím, in dáng núi rõ nét trên bầu trời đêm quang đãng; nhưng thỉnh thoảng, khi quanh vùng trời không có mây, trên đỉnh các ngọn núi ấy lại được che phủ bởi những làn hơi nước xam xám, mà dưới tia nắng hoàng hôn còn sót lại chúng sẽ sáng lên như chiếc vương miện rực rỡ.

Nơi chân rặng núi huyền thoại này, lữ khách có thể thấy một làn khói tỏa lên từ ngôi làng với những mái ngói thấp thoáng trong lùm cây. Tại đấy màu xanh da trời của vùng núi cao xa xa hòa quyện vào màu xanh lá cây tươi mát của cảnh vật ở gần hơn. Đó là một ngôi làng nhỏ rất cổ xưa, do vài người thực dân Hòa lan sáng lập nên khi tỉnh lỵ mới hình thành, vào khoảng thời gian đầu khi Ngài Peter Stuyvesant (cầu xin Ngài được an giấc ngàn thu) còn cai trị miền đó. Có vài ngôi nhà của những người đến định cư đầu tiên dựng lên trong vòng vài năm, xây bằng những viên gạch nhỏ, màu vàng được mua tận bên Hòa lan, với cửa sổ mắc cáo, và mặt tiền có đầu hồi, trên nóc có gắn hình con gà dùng để chỉ hướng gió.

Tại một trong những ngôi nhà trong ngôi làng đó (phải thành thực mà nói là những ngôi nhà ấy đều tàn tạ theo thời gian và phong sương theo thời tiết) có một anh chàng giản dị, chơn chất tên là Rip Van Winkle sống ở đấy đã lâu. Chàng là hậu duệ gia đình Van Winkle vốn có tiếng dũng cảm can trường dưới thời Peter Stuyvesant́́** vì đã từng theo Ngài bao vây tiền đồn Christina***. Tuy vật chàng ta lại thừa hưởng rất ít tính cách binh nghiệp của tổ tiên mình. Tôi đã nhận xét Rip Van Winkle là người giản dị, chơn chất. Hơn thế nữa, chàng còn là người hàng xóm nhân từ, và người chồng ngoan ngoãn, sợ vợ. Thật vậy, trong vai người chồng, chính tính cách nhượng bộ thái quá ấy đã khiến Rip Van Winkle được nhiều người quý mến, bởi vì những ông chồng trong gia đình cam chịu theo kỷ luật của một mụ vợ đanh đá, thì ngoài xã hội anh ta thường khúm núm và nhường nhịn người khác. Tính tình những ông chồng như thế chắc chắn đã được trui rèn trở nên dễ uốn nắn trong lò khổ nhục của đời sống gia đình. Và bài học khi bị vợ kéo vào phòng riêng mà la mắng còn đáng giá hơn tất cả các bài thuyết giảng trên đời về đức tính kiên nhẫn chịu đựng. Do vậy, về mặt nào đó, một bà vợ chanh chua, đanh đá có thể được xem như phần phước báu của mình; nếu thế thì Rip Van Winkle có được ba lần được ban phước.

Chắc chắn Rip Van Winkle là người được nhiều bà vợ tốt trong làng quý nhất. Các bà ấy, như ta thường thấy ở phái nữ đáng yêu, đều chọn đóng vai như chàng trong các cuộc cãi vả trong gia đình, và tối lại khi tán gẫu với các chị em và bàn đến những chuyện như thế , họ chẳng bao giờ quên đổ lỗi cho vợ Van Winkle. Cả lũ trẻ trong làng cũng vậy, hễ thấy chàng sắp đến gần là chúng reo to lên sung sướng. Chàng giúp chúng biết chơi thể thao, làm đồ chơi cho chúng, dạy chúng thả diều, bắn bi, và chàng còn kể chuyện ma quỷ, phù thủy, và thổ dân da đỏ cho chúng nghe. Mỗi khi Rip Van Winkle đi vội qua làng, một tốp trẻ con lại níu kéo áo chàng, leo trèo lên lưng, làm đủ trò nghịch ngợm mà không sợ bị la rầy gì cả. Ngay cả chó trong xóm cũng không con nào muốn sủa chàng.

Lỗi lớn nhất trong tính khí của Rip là không thích làm bất kỳ công việc nào để kiếm lợi. Không phải vì chàng thiếu tập trung hoặc thiếu kiên trì; bởi vì chàng có thể ngồi trên tảng đá ướt, cầm cần câu dài và nặng như cái lao của người Tartar, và câu cá cả ngày không than phiền dù chàng chẳng được ai cho ăn để khuyến khích làm việc đó. Chàng thường vác cây súng trường trên vai, đi hàng giờ băng qua rừng và đầm lầy, lên đèo cao hoặc xuống lũng sâu để bắn vài con sóc hay bồ câu rừng. Chàng không bao giờ từ chối giúp đỡ hàng xóm dù việc có khó thế mấy. Trong các trò chơi do quận tổ chức, chàng cũng là người nổi bật nhất khi thi lột vỏ bắp, hay xây hàng rào bằng đá. Các phụ nữ trong làng hay nhờ Rip chạy việc giùm họ, và làm những chuyện lặt vặt mà các ông chồng ít vâng lời của họ không chịu làm. Nói tóm lại Rip sẵn sàng làm việc người mà bỏ việc nhà. Còn thi hành bổn phận trong gia đình và giữ trang trại đâu ra đó, thì chàng lại không kham nổi.

___

*Kaatskill (Catskill) Mountains: rặng núi nằm ở phía đông nam tiểu bang New York.
**Peter Stuyvesant́́ là vị thống đốc cuối cùng của vùng New Netherland (1647-1664).
***Fort Christina: năm 1655 quân Hòa lan dưới sự lãnh đạo của Peter Stuyvesant́́ đã đánh bại thực dân vùng New Sweden tại tiền đồn Christina, gần Wilmington, Delaware ngày nay.

(Còn tiếp)

Saturday, October 13, 2018

"Rip Van Winkle" (1) --- Washington Irving (1783-1859)