NTTVblog: Sự Sụp Đổ Của Ngôi Nhà Usher (5) -- Truyện Ngắn của Edgar Allan Poe (1809-1849)

Căn bệnh của cô Madeline từ lâu đã làm các bác sĩ phải vò đầu bó tay. Họ đều chẩn đóan cô có biểu hiện lạ lùng là lúc nào cũng dửng dưng, người héo mòn dần, và về mặt cảm xúc thì, tuy chỉ kéo dài trong chốc lát, hay rơi vào tình trạng đờ đẫn không phản ứng gì cả, chẳng khác nào người chết. Cho đến hôm ấy, cô đã chịu đựng căn bệnh kiên trì như thế, và chưa phải nằm liệt giường, nhưng đến cuối đêm đó, khi tôi đến viếng thăm, thì cô không còn sức chống chọi lại căn bệnh (như lời anh cô nói với vẻ âu lo khôn tả), và tôi được biết rằng lần tôi nhìn thấy cô vừa rồi có thể là lần cuối, tôi khó lòng nhìn thấy lại cô lần nữa khi cô còn sống.

Nhiều ngày sau đó cả Usher và tôi đều không nhắc đến tên cô; và trong suốt thời gian ấy tôi bận bịu tìm đủ mọi cách để giúp bạn mình vơi bớt sầu muộn. Chúng tôi cùng nhau vẽ tranh, đọc sách; hoặc tôi lắng nghe anh chơi đàn guitar ngẫu hứng một cách man dại, như trong giấc mơ. Cứ thế, tôi trở nên thân với anh hơn, đủ để tiếp cận cả những vùng sâu thẳm trong tâm tư của anh, để rồi tôi cay đắng nhận thấy mình chỉ nỗ lực vô ích khi cố làm cho tâm hồn tăm tối sầu muộn ấy vui lên; tựa như một tố chất tích cực nội tại đang cố gắng phủ lên toàn bộ mọi sự vật của cả một thế giới tinh thần và vật chất lúc nào cũng tỏa ra vẻ u ám sầu muộn.

Kỷ niệm về những giờ phút trang nghiêm tôi cùng anh chủ căn nhà Usher ngồi với nhau sẽ luôn đeo đẳng tôi. Nhưng tôi sẽ không tài nào diễn tả được chính xác bản chất của những điều anh nghiên cứu hay đắm mình vào và lôi cuốn hoặc đưa cả tôi vào đó. Một lý tưởng vừa thú vị vừa hết sức hỗn loạn bao trùm khắp tất cả với vẻ sáng ngời như sulphur. Những bài ca ai điếu dài lê thê do anh ngẫu hứng chơi sẽ mãi mãi vang vọng bên tai tôi. Hơn thế, trí óc tôi vẫn còn đau khổ giữ mãi sự lệch lạc méo mó của anh, làm cường điệu thêm nét hoang dại trong bản nhạc valse cuối cùng do Von Weber* sáng tác.

----

*Carl Maria Friedrich Ernst von Weber: nhà soạn nhạc, nhạc trưởng, nhạc sĩ dương cầm, guitar, và là một trong những nhà soạn nhạc quan trọng nhất thuộc trường phái lãng mạn. Các vở opera của ông (Der Freischütz, Euryanthe, và Oberon) đã ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển nhạc kịch opera tại Đức. Wikipedia
----

Các bức tranh vẽ ra từ trí tưởng tượng cầu kỳ của anh, với từng nét chấm phá khiến nó hóa mơ hồ, làm tôi càng thêm rùng mình hồi hộp mà không biết vì sao mình lại rùng mình hồi hộp như vậy -- những bức tranh (giờ đây hiện ra sống động trước mắt tôi) mà từ đó tôi không tài nào rút tỉa ra được, dù chỉ một phần nhỏ nhoi, để có thể diễn đạt thuần túy qua ngòi bút. Với nét vẽ hoàn toàn đơn giản, với cách phác họa trần trụi của anh, bạn tôi đã làm người ta chú ý và bàng hoàng tột độ. Nếu có ai vẽ được một tư tưởng, người đó hẳn phải là Roderick Usher. Ít ra đối với tôi, với hoàn cảnh quanh tôi lúc ấy, khi nhìn những hình ảnh hoàn toàn trừu tượng mà con người đầy âu lo ấy sáng tạo ra trên khung vải, lòng tôi chợt dâng lên một cảm giác bàng hoàng vô cùng mãnh liệt, thứ cảm giác mà tôi chưa bao giờ có khi lặng ngắm những nét mơ màng chắc chắn được nhiều người khen ngợi nhưng lại vô cùng cụ thể của Fuseli.*́*

---

**Henry Fuseli (Johann Heinrich Füssli 1741-1825): họa sĩ người Anh sinh tại Zurich, Thụy sĩ, bạn của William Blake, và là người cai quản Viện Mỹ Thuật Hoàng Gia từ năm 1804 đến năm 1825. (The Royal Academy of Arts tọa lạc trong tòa nhà Burlington trên đường Piccadilly ở Luân đôn. Viện Mỹ Thuật Hoàng Gia có vị trí độc đáo là một viện hoạt động độc lập,do tư nhân tài trợ, và được những họa sĩ và kiến trúc sư nổi tiếng lãnh đạo).
---
Một trong những tư tưởng thai nghén trong đầu anh bạn tôi, không dính líu nhiều đến tính trừu tượng trong tranh, cũng có thể diễn đạt bằng ngôn từ, dù biểu trưng như vậy rất kém. Một bức tranh nhỏ cho thấy phần bên trong một tầng hầm hoặc một đường hầm dài hun hút hình chữ nhật, với những bức tường thấp, nhẵn nhụi màu trắng, không hề gián đọan hay có một vật gì khác. Vài chi tiết thêm vào bức ký họa phần nào nói lên rằng cái hầm này nằm rất sâu dưới mặt đất. Toàn bộ cái hầm trải dài thăm thẳm ấy không hề có một lối ra, cũng không hề có một ngọn đưốc hay nguồn ánh sáng nhân tạo nào; vậy mà cái hầm ấy lại ngập đầy những tia chói chang, phủ kín nó với vẻ lộng lẫy dễ sợ và không phù hợp gì cả.

(Còn tiếp)

Saturday, June 22, 2019

Sự Sụp Đổ Của Ngôi Nhà Usher (5) -- Truyện Ngắn của Edgar Allan Poe (1809-1849)