Mặt Trái Của AI : "Bầu cử tổng thống Mỹ: Bất an trước công nghệ ma quái A.I."

Bầu cử tổng thống Mỹ: Bất an trước công nghệ ma quái A.I. February 27, 2024 Thái Ngọc/SGN Reuters cho biết, một nhóm nghiên cứu thuộc Microsoft đã phát hiện một mạng lưới các tài khoản mạng xã hội giả mạo do Trung Quốc kiểm soát đang tìm cách gây ảnh hưởng đến cử tri Hoa Kỳ bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo (A.I.). Phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington dĩ nhiên phản ứng rằng những cáo buộc về việc Trung Quốc sử dụng A.I. để tạo tài khoản mạng xã hội giả mạo là “đầy định kiến và suy đoán ác ý”. Mối lo về sự hỗn loạn trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 không dừng lại tại đó… Bùng nổ trò đùa tai quái bằng công nghệ A.I. Mới đây, một cuộc gọi tự động được tạo ra bằng A.I. đã nhắm vào các cử tri ở New Hampshire trong cuộc bầu cử sơ bộ vào Tháng Giêng 2024, với việc nhái giọng Tổng thống Joe Biden y như thật. Cuộc gọi sử dụng công nghệ siêu giả (“deepfake”) liên quan hai công ty ở Texas, Life Corporation và Lingo Telecom. Lisa Gilbert, phó chủ tịch điều hành Public Citizen, một nhóm đang thúc đẩy quy định của liên bang và tiểu bang về việc sử dụng A.I. trong chính trị, cho biết không rõ liệu các cuộc gọi deepfake có thực sự ngăn cản cử tri đi bỏ phiếu hay không nhưng vấn đề rõ ràng không thể xem nhẹ. Khắp thế giới, sự bùng nổ dùng A.I. để lừa cử tri đang gây ra những lo ngại rất lớn. Ở Slovakia, các bản ghi âm giả đã gây ảnh hưởng đến một cuộc bầu cử, và sự việc được xem là “điềm báo đáng sợ về một kiểu can thiệp mà Hoa Kỳ có thể gặp phải trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024” – theo CNN. Ở Indonesia, Reuters cho biết, hình đại diện của một chỉ huy quân sự do A.I. tạo ra đã biến bộ trưởng quốc phòng nước này thành một người đàn ông “má mũm mĩm”, người “làm hình trái tim bằng ngón tay kiểu Hàn Quốc và ôm chú mèo cưng Bobby, trước sự hài lòng của các cử tri Thế hệ Z”. Và ở Ấn Độ, A.I. đã “hồi sinh” một số chính trị gia quá cố để họ… khen các quan chức được bầu, theo Al Jazeera. Tại Mỹ, các quy định hiện thời vẫn chưa sẵn sàng đối phó trước sự bùng nổ của công nghệ A.I. và cách công nghệ ma quái này ảnh hưởng đến cử tri. Ngay sau cuộc gọi giả giọng Joe Biden ở New Hampshire, Ủy ban Truyền thông Liên bang (Federal Communications Commission – FCC) đã công bố lệnh cấm các cuộc gọi tự động sử dụng âm thanh A.I. (A.I. audio). Tuy nhiên, FCC vẫn chưa đưa ra các quy tắc nhất quán và rõ ràng để quản lý việc sử dụng A.I. trong quảng cáo chính trị, dù nhiều tiểu bang đang nỗ lực lấp khoảng trống trong quy định. Hạ viện Hoa Kỳ đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm lưỡng đảng vào ngày 20 Tháng Hai để nghiên cứu các qui định liên quan A.I. Tuy nhiên, với tình trạng bế tắc đảng phái tại Quốc hội, cùng với việc chạy đua tìm kiếm những nguyên tắc kiểm soát trước tốc độ phát triển như vũ bão của A.I., không rõ điều gì, nếu có, có thể được áp dụng kịp thời cho cuộc bầu cử năm nay. Từ Donald Trump đến Joe Biden A.I. – dưới dạng văn bản, bot, âm thanh, ảnh hoặc video – có thể được dùng để biến các ứng cử viên giống như đang nói hoặc làm những việc họ không làm, nhằm gây tổn hại uy tín họ hoặc đánh lừa cử tri. A.I. cũng có thể được sử dụng để thực hiện những chiến dịch tung tin giả. Các chuyên gia lo ngại những cuộc gọi do A.I. tạo ra sẽ bắt chước giọng nói những người quen biết trong đời thực, từ hàng xóm đến thân nhân, để dễ dàng lừa bịp trong một mùa bầu cử được dự báo chắc chắn bát nháo. Những công ty quản lý công cụ A.I. đã đưa ra kế hoạch nhằm hạn chế ảnh hưởng tiềm tàng của nó đối với các cuộc bầu cử, chẳng hạn yêu cầu chatbot của họ hướng mọi người đến các nguồn đáng tin cậy về nơi bỏ phiếu và không cho phép chatbot bắt chước ứng cử viên. Một hiệp ước gần đây giữa khoảng 20 đại công ty công nghệ, trong đó có Google, Meta, Microsoft và OpenA.I., đã cùng thống nhất đưa ra “các biện pháp phòng ngừa hợp lý”, như “dán nhãn” (labeling) cảnh báo đồng thời cung cấp những kiến thức chính trị căn bản để người sử dụng không bị A.I. đánh lừa. Dù vậy, với bọn xấu, chúng dễ dàng né tránh các quy định và hạn chế mà những công ty công nghệ đặt ra. Ở cấp độ quốc gia, hoặc trong trường hợp những nhân vật nổi tiếng của công chúng, việc vạch trần một vụ deepfake có thể không khó khăn và nhiều người sẵn sàng cùng vào cuộc. Tuy nhiên, ở quy mô nhỏ hơn, sẽ có ít người muốn bỏ ra thời gian để vạch trần thứ gì đó bị tình nghi do A.I. tạo ra. Các đoạn ghi âm – có thể do A.I. tạo ra – được đăng vào Tháng Giêng liên quan một hiệu trưởng địa phương ở Baltimore bị cáo buộc đưa ra những bình luận xúc phạm đến nay vẫn chưa biết thực hư như thế nào. Như John Herrman viết trên New York Magazine, các công cụ A.I. mới, chẳng hạn trình tạo hình ảnh (image generator) Gemini của Google, đã được những kẻ xấu dễ dàng thao túng để cho ra những hình ảnh không có thực về những người sáng lập nước Mỹ. Trình tạo hình ảnh là những phần mềm có thể tổng hợp nội dung từ nhiều phương tiện truyền thông hiện có để tạo ra ảnh (photo) và hình minh họa (illustration) theo ý người dùng. Cách đây không lâu, một nhóm chống súng ở Mỹ đã dùng A.I. nhái giọng những đứa trẻ nạn nhân trong vụ xả súng hàng loạt nhằm thuyết phục các nhà lập pháp hành động chống lại bạo lực súng đạn. Một số chiến dịch chính trị thậm chí sử dụng A.I. để hiển thị thông điệp của họ. Donald Trump lẫn Joe Biden từng nhiều lần là nạn nhân của hình ảnh A.I. giả mạo. Đầu Tháng Giêng, nam diễn viên Mark Ruffalo đã chia sẻ những hình ảnh do A.I. tạo ra cho thấy Trump cùng các cô gái trẻ trên máy bay riêng của kẻ buôn bán tình dục Jeffrey Epstein. Ruffalo sau đó xin lỗi và nói rằng mình không biết đó là ảnh giả. Tháng Bảy 2023, siêu PAC (political action committee) “Never Back Down” hỗ trợ chiến dịch tranh cử tổng thống của Ron DeSantis đã phát một quảng cáo chống Trump ở Iowa, sử dụng tính năng bắt chước giọng nói của Trump do A.I. tạo ra. Trước đó, Tháng Sáu, một quảng cáo chống Trump từ chiến dịch tranh cử của Ron DeSantis đã tung ảnh A.I. cho thấy Trump hôn lên má Tiến sĩ Anthony Fauci. Tháng Sáu 2023, một ảnh Joe Biden do A.I. tạo ra cho thấy ông mặc bộ đồ bảo hộ bằng bong bóng, hàm ý mỉa mai đến sức khỏe và tuổi tác của ông. Tháng Tư 2023, Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa phát một quảng cáo mô tả những gì họ nói là “cái nhìn do A.I. tạo ra về tương lai có thể có của nước Mỹ nếu Joe Biden tái đắc cử năm 2024”. Quảng cáo có nội dung về “ngày tận thế” của nước Mỹ nếu Joe Biden tiếp tục thêm nhiệm kỳ bốn năm nữa. Tháng Ba 2023, người sáng lập trang mạng Bellingcat, Eliot Higgins, đã tung ra loạt ảnh giả, làm bằng công cụ A.I. Midjourney, cho thấy cảnh Donald Trump bị bắt và bị nhốt tù. Luật kiểm soát A.I.: Đánh trống bỏ dùi? Hơn 40 bang đang nỗ lực thông qua luật hạn chế lạm dụng A.I. Theo tờ Axios, tính đến đầu Tháng Hai 2024, hàng trăm dự luật liên quan A.I. đã được đề xuất tại hơn 40 tiểu bang – và gần một nửa tập trung vào việc chống lại việc sử dụng công nghệ “deepfake”. Các nhà lập pháp ở ít nhất 33 tiểu bang cũng đã đề xuất loạt dự luật sử dụng A.I. liên quan bầu cử. Vẫn còn phải xem những nỗ lực này có thể kiềm chế A.I. đến mức nào. Tại New York, cùng với California, Thống đốc Kathy Hochul gần đây thông báo rằng bà muốn những bộ máy vận động tranh cử phải thừa nhận việc sử dụng A.I. trong bất kỳ hoạt động truyền thông chính trị nào trong vòng 60 ngày trước ngày bầu cử. Đầu Tháng Hai 2024, chiếu theo Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng Điện thoại (Telephone Consumer Protection Act) năm 1991, Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC) đã cấm sử dụng giọng nói do A.I. tạo ra trong các cuộc gọi tự động (robocall). Điều đó có nghĩa từ nay, FCC có thể phạt những người vi phạm và chặn các nhà cung cấp dịch vụ được sử dụng để thực hiện các cuộc gọi tự động. Hạ viện Hoa Kỳ nhiều lần tổ chức nghe giải trình từ giới CEO các công ty công nghệ lớn liên quan deepfake nhưng việc kiểm soát A.I. vẫn chưa được rốt ráo (ảnh: Chip Somodevilla/Getty Images) FCC cũng trao quyền cho tổng chưởng lý cấp tiểu bang (state attorneys general) nhắm vào những người đứng sau các cuộc gọi, và tạo điều kiện cho những người nhận cuộc gọi A.I. có thể khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại lên tới $1,500 cho mỗi cuộc gọi. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh, một vấn đề phức tạp đối với việc thực thi là phần lớn cuộc gọi tự động bất hợp pháp ở Mỹ đều có nguồn gốc từ các quốc gia bên ngoài. Năm 2021, Industry Traceback Group cho biết, 65% cuộc gọi như vậy đều có nguồn gốc quốc tế. Chỉ còn vài tháng là đến ngày bầu cử nhưng nhìn chung nước Mỹ vẫn loay hoay. Giữa Tháng Hai 2024, theo CNN, bất chấp sự lạc quan của các nhà lập pháp, trong đó có Lãnh đạo đa số Thượng viện Chuck Schumer, có rất ít lý do để tin rằng Quốc hội Hoa Kỳ sẽ thông qua bất kỳ đạo luật có ý nghĩa nào chống lại việc lạm dụng A.I. trước cuộc bầu cử vào Tháng Mười Một 2024. Sau nhiều phiên điều trần cấp cao và các phiên họp kín thu hút những người như Bill Gates, Mark Zuckerberg và Elon Musk tới Capitol Hill, Quốc hội Hoa Kỳ hiện thời vẫn bế tắc trong việc giải quyết mớ hổ lốn A.I.

NHẤT CHI MAI

Từ thuở nào… hoa Mai đã được mọi người chiêm ngưỡng, tượng trưng cho nét đẹp thanh tao. Mỗi khi hoa Mai nở rộ là lúc lòng người nao nao, là dấu hiệu mùa xuân đang về, là ngày lễ của các dân tộc đón Tết Âm lịch (cổ truyền) ở Đông Á. Nói đến hoa Mai thì ta lại nghĩ ngay đến sắc vàng của nó (mai vàng chỉ phù hợp khí hậu nhiệt đới ở phía Nam) tương phản với sắc hồng đỏ của hoa Đào (cũng là một loại hoa tượng trưng cho ngày Tết, phù hợp với khí hậu ôn đới). Trong văn học nghệ thuật Á Đông thì hoa Mai (hoa Đào) đã đóng một vai trò quan trọng và là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm thi ca, hội họa... Các cao tăng đời Lý (1010-1225) học rộng, tinh thông Phật pháp lại giỏi Hán học nên được xã hội kính trọng. Đạo Phật được tôn vinh nên nhiều người muốn tìm học triết lý Phật giáo. Ngoài việc thuyết giảng, các nhà sư còn dùng “kệ” - một thể thơ ngắn; nhằm truyền đạt những ý cao siêu, uyên thâm của Phật pháp bằng những hình ảnh, những câu thơ ngắn, gọn, sinh động mà dễ hiểu, dễ ngộ… Thiền Sư Mãn Giác满覺 (1052 - 1096) cao tăng đời Lý, qua bài kệ: Cáo tật thị chúng 告疾示眾hay Nhất Chi Mai 一枝梅 đã phản ánh một tâm hồn lắng đọng, ung dung tự tại, tĩnh lặng nhìn thế sự, đất trời đổi thay, hiểu rõ quy luật của vạn vật: Thành – Trụ – Hoại – Diệt, từ đó thấu triệt đạo lý, đắc Đạo viên mãn, thoát vòng tử sinh. Đời người như bốn mùa xuân - hạ - thu - đông, hết vòng tuần hoàn, luân chuyển như cây cối, trăm hoa úa tàn, rơi rụng… Nhưng Nhất Chi Mai vượt trên muôn loài hoa, vượt qua cái giá lạnh đông hàn, để rồi khai nở trong cái “thảng thốt” của Thiền Sư: “…Đình tiền tạc dạ nhất chi mai…” 春去百花落, 春到百花開. 事逐眼前過, 老從頭上來. 莫謂春殘花落盡, 庭前昨夜一枝梅. Xuân khứ bách hoa lạc, Xuân đáo bách hoa khai. Sự trục nhãn tiền quá, Lão tùng đầu thượng lai. Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận, Đình tiền tạc dạ nhất chi mai. Bản dịch: Xuân trỗi trăm hoa rụng Xuân tới, trăm hoa cười. Trước mắt, việc đi mãi, Trên đầu, già đến rồi! Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết, Đêm qua, sân trước, một cành mai. Ngô Tất Tố *** Xuân đi muôn vạn hoa tàn Xuân về thắm lại ngập tràn những hoa Việc đời thế sự đi qua Trên đầu tuyết điểm một vài cọng sương Chờ cho xuân hết hoa tàn Đêm qua sân trước nở vàng cành mai Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu *** Xuân đi trăm hoa rụng Xuân đến trăm hoa cười Trước mắt việc đi mãi Trên đầu, già đến rồi Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết Đêm qua – sân trước – một cành mai. Thiền sư Thích Thanh Từ *** Một đóa mai vàng Xuân đi hoa rụng ngậm ngùi Xuân về hoa nở, niềm vui ngập tràn. Dòng đời thấm thoát mơ màng Trên đầu tóc bạc ngỡ ngàng trăm năm Đừng tưởng xuân hết hoa tàn Đêm qua – một đóa mai vàng trước sân. Thích Giác Toàn (Trần Quê Hương) *** Xuân đi trăm hoa rụng Xuân đến trăm hoa nở Việc đời qua trước mắt Trên đầu già đến rồi Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết Đêm qua sân trước một cành mai! Minh Đức Triều Tâm Ảnh *** Xuân đi trăm hoa rụng, Xuân đến trăm hoa cười. Việc đời qua trước mắt, Già đến trên đầu rồi ! Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết, Ngoài sân đêm trước một cành mai. Lê Mạnh Thát *** Thực vậy, chúng ta đừng nghĩ rằng: lúc xuân tàn tất cả mọi bông hoa đều rụng hết, cây cối trở nên trơ trụi, bởi vì vừa mới đêm qua thôi ở trước sân đã có một cành hoa mai nở rồi. Cành hoa mai ở đây tiêu biểu cái bất sinh bất diệt của vũ trụ (thiên nhiên), mà nếu con người cố gắng tu luyện thì sẽ có thể vượt lên khỏi sự tuần hoàn của tạo hóa, để hội nhập vào cái trường tồn của vũ trụ… Thiền sư Mãn Giác đã dạy: chúng ta không nên quá bi quan trước sự tuần hoàn của vũ trụ (thiên nhiên), chớ quan tâm nhiều tới cảnh xuân đến thì hoa nở, xuân đi thì hoa tàn, cũng như sự đời trôi qua trước mắt vô cùng tận và đem đến cái già trên đầu mình… *** Ghi chú: “Nhất Chi Mai” là loài Mai quý hiếm, chỉ sống ở những nơi có mùa đông và giá lạnh, còn gọi là Mai trắng (Bạch Mai, Hàn Mai, Lưỡng Nhị Mai, Nhị Độ Mai). Tên khoa học là Prunus mume Sieb. & Zucc, thuộc họ hoa hồng (Rosaceae). Tuy tên dân dã là Mai nhưng thực sự là một loài cùng họ với đào, anh đào, mơ, mận. Nhất Chi Mai chỉ sống ở những nơi có mùa đông và giá lạnh, chậm lớn, gốc xù xì, thân đen óng, nụ màu đỏ, khi nở thì chuyển dần sang màu trắng với nhiều tầng cánh xếp vào nhau (là lúc đẹp nhất), tàn thì lại chuyển dần về màu đỏ. Đặc biệt Nhất Chi Mai có thể tái nở hoa vào tháng hai âm lịch, sau khi tàn đợt nở đón xuân. Đúng lúc xuân tàn, thiên hạ đã hết hoa mai rồi, thì Nhất Chi Mai tái nở với những chồi lộc non tươi… (tham khảo “Nhất chi mai” Fb Hoài Nguyễn 19/01/2019) Kỳ Thanh (sưu tập) Xuân Giáp Thìn 2024.

XUÂN MÃI XUÂN

Nguyễn Thế Đăng Các pháp từ xưa nay Tướng thường tự tịch diệt Xuân đến trăm hoa khai Hoàng oanh cành liễu hót. Đây là một bài thơ xuân. Hai câu đầu từ bài kệ trong phẩm Phương tiện kinh Pháp Hoa. Hai câu sau là do một thiền sư thêm vào. Theo A-di-đà sớ sao của Đại sư Châu Hoằng (1535-1615) thì: “Xưa có một vị Tăng. Do nghi một câu trong kinh Pháp Hoa, ‘Các pháp từ xưa nay, tướng thường tự tịch diệt’, vị ấy tìm xét hết sức lâu mà chưa tỏ ngộ. Một hôm, đột nhiên nghe tiếng chim oanh kêu, liền đại ngộ, bèn ứng khẩu thêm hai câu sau”. Ngộ là ngộ “các pháp từ xưa nay, tướng thường tự tịch diệt”. Khi thấy ra thật tướng của các pháp là tánh Không, “không sanh cũng không diệt, không thường cũng không đoạn, không một cũng không khác, không đến cũng không đi”, đó là ngộ được thật tướng, khuôn mặt xưa nay của đời sống này. Như vậy là thấu đạt căn bản trí, tự nhiên trí, hay vô phân biệt trí. Trí này thông đạt, ngộ vào tánh Không. Kinh Lăng Già nói, “Cái sanh diệt là thức, cái chẳng sanh diệt là trí”. Vì thức sanh diệt nên thấy thế giới này là sanh diệt, cho nên thế giới thành ra khổ đau sanh tử. Còn trí chẳng sanh diệt cho nên thấy thế giới này là chẳng sanh diệt, do đó, thế giới hiện nguyên hình là thanh tịnh, Niết-bàn. Chữ Niết-bàn nghĩa là tịch diệt, như trong câu Tướng thường tự tịch diệt ở trên. Do lâu ngày tham thiền “tìm xét” cho nên những đám mây che chướng vẹt ra, thấy được bầu trời. Bầu trời ấy là tánh Không. Trong tánh Không thì “Các pháp từ xưa nay, tướng thường tự tịch diệt”. Các pháp hay các tướng không đến cũng không đi, không động chuyển. Không động chuyển nên không có thời gian và không gian thường tục, nghĩa là không có sanh tử. Ngộ là vượt qua tổ sư quan hay sanh tử quan; từ nay sanh tử mất đi cơ sở, căn cứ của nó, mất dần ảnh hưởng cho đến cuối cùng thì sanh tử “tướng thường tự tịch diệt”, là giải thoát hoàn toàn. Ngộ là ngộ tánh Không, thấy trực tiếp tánh Không. Với người còn luân lạc trong thức như chúng ta, chúng ta dễ tưởng rằng tánh Không là chẳng có gì cả. Ở đây, nhờ hai câu sau của vị thiền sư vô danh nọ, chúng ta có thể phần nào mường tượng ra tánh Không. Tánh Không không phải là không có gì cả. Tánh Không bao trùm tất cả và là tất cả sinh vật và sự vật: Xuân đến trăm hoa khai Hoàng oanh cành liễu hót. Sắc tức là Không, đó là Chân Không. Không tức là Sắc, đây là Diệu Hữu. Tánh Không là Chân Không Diệu Hữu. Đại sư Trí Khải nói, “Một sắc một thanh đều là Trung đạo, tức là Chân Không Diệu Hữu”. Tất cả sinh vật và sự vật là hiện tướng của tánh Không. Cho nên thấy Sắc là thấy Không, chứng Không là chứng Sắc. “Xuân đến trăm hoa khai, hoàng oanh cành liễu hót” là hiện tướng của tánh Không, thế nên nó không khác với tánh Không “các pháp từ xưa nay, tướng thường tự tịch diệt”. Thế nên trăm hoa khai, hoàng oanh hót mà chẳng động chẳng lìa ngoài tịch diệt. Trăm hoa khai, hoành oanh hót tưởng là thế giới chuyển động của sanh tử. Nhưng ở đây, với người ngộ, người thấy thật tướng của các pháp, thì trăm hoa khai, hoàng oanh hót vẫn là chẳng sanh chẳng diệt, không thường không đoạn, không một không khác, không đến không đi. Thế nên, ở đoạn sau của cùng bài kệ trên, kinh Pháp Hoa nói: Pháp ấy trụ vị pháp Tướng thế gian thường trụ. Đó là cái thấy (Kiến đạo vị; Tây tạng; Dava) của người ngộ đạo. Cái thấy ấy là một mùa xuân bất tử. Một mùa xuân không sanh không diệt, không thường, không đoạn, không một không khác, không đến không đi. Một mùa xuân vĩnh viễn, xuân mãi xuân.

THẦY NHẤT HẠNH VÀ THẦY TUỆ SỸ

Hòa thượng Tuệ Sỹ đã viên tịch ngày 24/11/2023, trụ thế 79 năm, với 41 hạ lạp. Gần hai năm trước, Hoà thượng Nhất Hạnh an nhiên thị tịch ngày 22/01/2022, trụ thế 96 năm với 70 hạ lạp. Nhị vị Hoà thượng cách nhau 17 năm tuổi đời, và theo lời kể của ni sư Chân Không thì “Thầy Tuệ Sỹ là vị tu sĩ hiểu kinh rất là nhanh, hiểu thấu, giỏi và giảng dạy thật hay về Duy Thức học. Học ở Đại Học Van Hạnh năm 1964/1965 sư chú cùng là học trò được học với Thầy Nhất Hạnh về Pháp Tướng Duy Thức Học và Pháp Tánh Không Tuệ Học. Sư cô Chân Không hồi đó được học cùng lớp, cùng thầy và cùng thi một bài luận. Tuy là chủ tịch sinh viên Đại Đọc Vạn Hạnh năm 1964 mà chỉ có được 12/20 điểm trong khi chú em Tuệ Sỹ giỏi quá chừng, chú được 16/20 điểm.” Những vị cao tăng uyên bác Nhị vị Hòa thượng là hai trong số nhiều đỉnh núi của Phật giáo Việt Nam. Đỉnh càng cao để càng nhiều người xa gần có thể ngẩng đầu chiêm ngưỡng và định hướng, thì con số những hòn đá to nhỏ, những hạt cát bụi nằm bên dưới, càng hằng hà sa số, và nương dựa, quyện vào nhau để tạo nên chân và thân núi vững vàng. Thành thử cái này có thì cái kia có, có hạt sỏi dưới chân núi để tảng đá trên kia có thể sừng sững trước bão giông. Bàn đến những thăng trầm của Phật giáo Việt Nam trong thời cận đại thì chẳng nên mắc vào sai lầm ấu trĩ, chỉ nhìn các đỉnh núi rồi so sánh có không, cao thấp, lớn nhỏ, mà phải học hiểu những tính tương tức và tùy duyên trong cách hành đạo của tứ chúng Phật tử, từ các vị tôn túc đến hàng tăng ni, cư sĩ. “Đỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan” (thơ Tuệ Sỹ) Suốt gần 50 năm pháp nạn, Thầy Tuệ Sỹ thường được coi là người tu sĩ tiêu biểu cho biết bao người Việt Nam mất tự do ngay trên quê hương của mình Trách Lung Trách lung do tự tạo Tản bộ nhược nhàn du Tiếu độc thoại ảnh hưởng Không tiêu vĩnh nhật tù (Thơ Tuệ Sỹ) Lồng Hẹp Nhà tù chật, khó giam lòng tự tại Khách nhàn du, ta thả bộ thong dong Ta cười nói, mình ta nghe thanh thản Ngày tù dài, trôi nhẹ tựa như không. (Huệ Trân-Hạnh Chi tạm dịch) trong khi Thầy Nhất Hạnh là một trong số những nhà tu khoác nâu sòng bôn ba nơi quê người, cặm cụi xây dựng, xiển dương đạo pháp, với tấm lòng lúc nào cũng trĩu nặng vận mệnh nước nhà: vai gánh lấy trọn vẹn giang sơn đòn gánh trĩu hai đầu văn hóa Đông Tây tiếng gà bồn chồn tấc dạ nghiêng gối hỏi thầm: trời bên ấy sáng chưa? (Thơ Nhất Hạnh) Nhìn lại lịch sử Cũng vì vậy, tang lễ nhị vị Hoà thượng dù được giữ trang nghiêm thanh tịnh đúng theo nghi thức truyền thống thiền môn, và dù không gặp nhiều khó khăn quấy nhiễu lộ liễu từ phía chính phủ, nhưng lại vẫn gây lên những đợt sóng ý thức và đàm luận mạnh mẽ, trong nước cũng như tại hải ngoại, liên quan đến tự do tôn giáo và vận mệnh Phật giáo Việt Nam. Đây là những dịp để dừng lại, nhìn sâu vào sự việc, nhớ lại những giai đoạn đau thương của Phật giáo Việt độc lập truyền thống, khi những minh sư hiền giả bị tù đày, hãm hại, bức tử, rồi đến những năm tháng dài họ bị cô lập bằng nhiều cách khác nhau, với mục đích dùng tình trạng thiếu truyền thông để gây sự rạn nứt hàng ngũ và tan rã nội bộ. Thảm trạng chia rẽ và suy yếu của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất tuy đã thực sự xảy ra nhưng mức trầm trọng cho tới nay không được đánh giá chính xác, vì tùy thuộc quá nhiều những trách móc lệch lạc, vô căn cứ, và phân tích hời hợt, hoặc vô tình do những người không am hiểu đạo Phật, hoặc cố ý bởi những kẻ đang rắp tâm đánh phá. Suy yếu ra sao, thật ra chỉ cần thoát khỏi khuynh hướng bị kẹt vào khái niệm, thì sẽ thấy bất bạo động trong Phật giáo chẳng phải là bất động, không biểu hiện không phải là không có. Tang lễ của nhị vị Hoà thượng là những dịp để nội lực của Phật giáo được biểu hiện rõ ràng. Sự kiên quyết giữ vững những giá trị sống theo chánh pháp, trong mắt người đời có lúc bị xem như những thái độ chính trị của quý thầy rồi để tôn sùng hay dè bỉu. Nhưng nếu biết dùng sự nhận thức bất nhị của Phật giáo thì sẽ thấy quý thầy là những người đã từng tháo tung những biên giới nhận thức do lề thói khái-niệm và phân-biệt chằng chịt giăng mắc, thì đâu còn bị sai sử bởi những biên giới giữa sinh/diệt, có/không, dơ/sạch, còn/mất, phải/trái… Năm xưa tôi nghe Thầy Nhất Hạnh dặn dò, mình là người tu thì có bổn phận là một người tu giỏi, những việc khác, người khác sẽ làm giỏi hơn mình. Nay lại nghe thầy Hạnh Viên kể lại, Ôn Tuệ Sỹ nói là một người đi tu, điều đáng nói là sự giác ngộ và giá trị tu tập của mình, còn những chuyện khác đó là sự đối phó với đời thường, không có gì đáng nói. Thầy Tuệ Sỹ cũng nhắn nhủ các tăng sinh Huế “nhẫn nhịn đời nhưng không để cho quyền lực đen tối của đời sai xử. Tùy thuận thế gian, nhưng không tự đánh chìm trong dòng xoáy ô trược của thế gian” và “Nếu có tài, gặp cơ duyên thích hợp thì đem ra phụ giúp cho đời, đem khả năng của mình ra để phục vụ nhân sinh. Hợp thời thế thì làm, bằng không thì cũng chẳng buồn bã chi. “Bất đắc chí, độc hành kỳ đạo”, có bạn đồng hành để xây dựng xã hội thì mình đi vào, không thì sống với triết lý riêng của mình. Sống với thiên nhiên, với vũ trụ của mình.” Nhân duyên đã đầy đủ và thuận lợi để từ cuối thế kỷ thứ 20, Phật giáo Việt Nam đã vang danh thế giới với triết lý bất bạo động, dẫn đầu Phong trào Gìn giữ Hòa bình, Bảo vệ Môi sinh cùng những thông điệp sống tích cực. Nhờ đó mà Phật giáo Việt Nam trong mắt thế giới không khệ nệ chùa to, Phật vàng, mà thấp thoáng những vị cao tăng, uyên bác. Và cứ như thế, gần nửa thế kỷ qua, quý thầy đã tương tức với nhau dẫn dắt Phật giáo gìn giữ giá trị truyền thống, đồng thời tùy duyên nhập thế và sinh động. Thầy Nhất Hạnh từ Cốc Ngồi Yên, Thầy Tuệ Sỹ từ Thị Ngạn Am, đã gửi lại cho hậu thế một gia tài đồ sộ kinh điển, một kho tàng trước tác văn chương học thuật... Trong khi Thầy Tuệ Sỹ “Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn” và nhắn với huynh đệ phương xa “Quảng mạc thiên hoang cố lý, nhi phế hưng cạnh tẩu kinh đào, phiến diệp phù nang, quải nạp đằng la thử ngạn” Dịch nôm: Chốn cũ dặm dài man mác, bởi phế hưng xô dậy sóng cồn, chiếc lá thuyền nang, vá áo chép kinh đất khách. (Huệ Trân-Hạnh Chi tạm dịch) Thì Thầy Nhất Hạnh vẫn cần mẫn bên trời Tây Quét lá chốn bản môn Ta cùng người thị hiện Đi về phía mặt trời Hẹn nhau cùng lên tiếng. Nhổ cỏ chốn bản môn Ta nhớ chú điệu xưa Bụt che chở ngàn đời Cho muôn ngàn cậu bé Khâu áo chốn tích môn Cho đời lành lặn lại Mũi kim sợi chỉ này Là công phu gặt hái. Nay nhị vị Hòa thượng đã là những Áng Mây Trắng Thong Dong. Vận mệnh Phật giáo Việt Nam phải do tứ chúng Phật tử, từ các vị tôn túc đến hàng tăng ni, cư sĩ, đồng gánh vác. Nhưng gia tài để lại, liệu huynh đệ và hàng hậu học có tiếp xúc và tiếp nhận được nguồn suối của nhận thức, của hiểu biết và của lòng yêu thương để thể hiện và tiếp nối hay không? Chắc chắn là được nếu tất cả lưu tâm nuôi dưỡng để sự truyền thông với nhau không bị gián đoạn bởi thế quyền mà cũng chẳng vì tâm phân biệt trong chính mỗi người. Bài thể hiện quan điểm riêng của bà Thục-Quyên, hiện sống tại Munich, Đức. (Theo BBC)

Chứng nhân của những điều bất khả

https://www.nguoi-viet.com/sai-gon-nho/chung-nhan-cua-nhung-dieu-bat-kha/ Chứng nhân của những điều bất khả February 1, 2024 Tuấn Khanh/SGN Giở một trang lịch sử đầy máu và nước mắt của Phật giáo sau năm 1975 Hòa thượng Thích Thanh Tịnh viên tịch ngày 30 Tháng Giêng 2020, mang theo mình một phần lịch sử của Phật giáo chân chính Việt Nam, cũng như mang theo một phần đời biểu trưng cho rất nhiều người, trước một bước ngoặt trầm luân của người dân miền Nam Việt Nam. Tại ngôi chùa Phước Bửu tại Bà Rịa – Vũng Tàu, nơi mà ngài đã tìm đển để nương náu, chọn cho mình một cuộc sống lặng lẽ từ năm 2002 đến nhày viên tịch, ngài chống chọi với đủ các vết tích hằn thù trên thân thể mình, và cả những âm mưu hiểm độc của một thời kỳ đen tối sau năm 1975 mà nhà nước cộng sản Việt Nam nhắm vào Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất và các nhân sĩ, tăng sĩ Phật giáo. Lần cuối cùng mà hòa thượng Thích Thanh Tịnh lên tiếng, xuất hiện trước truyền thông đại chúng là vào năm 2006, lúc đó, chùa Phước Bửu, một trong những chùa hiếm hoi còn lại, trung kiên và sừng sững với danh hiệu cơ sở thuộc Giáo hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất. Sự tồn tại của nơi này, và cả việc cho hòa thượng Thích Thanh Tịnh nương nhờ đã là cái gai trong mắt nhiều người có quyền thế. Hai lần trong đêm của năm 2006, chùa Phước Bửu bị đốt nhưng may sao cứu được. Là người luôn thức từ 2 giờ sáng để tụng kinh, hòa thượng Thích Thanh Tịnh nhận biết rõ sự kiện nên đã tham gia lên tiếng tố cáo âm mưu này, thành một trong những hồ sơ quan trọng được chuyển ra thế giới. Cũng như nhiều tu sĩ, trí thức, thương gia… của miền Nam, mà cho đến nay vẫn chưa ai giải thích được là vì sao mình phải chịu kiếp nạn, phải chịu tù đày, hòa thượng Thích Thanh Tịnh cũng đã bị biệt giam nhiều năm, rồi bị kết án 15 năm tù vì tội danh chống chính quyền. Nhưng năm 2000 ông được thả ra sớm vì lúc đó ngài sống như đã chết, thương tật và yếu ớt. Nhưng may sau, ông lại hồi sinh với đời. Năm 1981, sau khi Giáo hội Phật giáo nhà nước, hay được người dân gọi là Phật giáo quốc doanh, được thành lập, các chuỗi kế hoạch nhằm xóa sổ các nhân sĩ, tăng già diễn ra quyết liệt. Trước Tháng Chín 1988, ngày mà nhà nước cộng sản Việt Nam kết án tử hình với các ngài Tuệ Sỹ, Lê Mạnh Thát… đã có hàng loạt các cuộc bắt bớ, tra tấn và ép cung để ngụy tạo chứng cứ Giáo hội Phật giáo Thống nhất âm mưu lật đổ chính quyền. Hòa thượng Thích Thanh Tịnh là một trong những đích ngắm cho việc tra tấn, ép cung như vậy. Có lẽ những kẻ chủ mưu thấy sự hiền lành và cam chịu của ngài là một yếu tố dễ hoàn thành hồ sơ. Thế nhưng nhiều tháng liền, với hình thức tra tấn hàng đêm, treo đèn cao áp cách đầu có vài mươi phân, đánh đập để buộc nhận rằng Giáo hội Phật giáo Thống Nhất có tàng trữ vũ khí, âm mưu liên kết các nhóm phục quốc để lật đổ chính quyền cộng sản, hòa thượng Thích Thanh Tịnh vẫn nhất định không chịu khai, nên khi ngài được trả tự do, mắt đã lòa, mọi hoạt động cần đến hệ thống thần kinh đều khó khăn. Chỉ mới mùa thu năm nọ, khi ngồi nắm tay Hòa thượng Thích Thanh Tịnh, hỏi về chuyện xưa, ông gật, và nói bằng tiếng nói đã bị vặn vẹo không rõ do trải qua quá nhiều cơn thập tử nhất sinh: “Đúng rồi, con”. Ông hướng đôi mắt nhìn về một khoảng xa xăm nào đó của ký ức, rồi nói “buồn lắm”. Một giọt nước mắt lăn dài trên gương mặt đầy những vết hằn, mà tôi tự hỏi không biết là tuổi già hay những khổ nạn đã khắc dấu muôn lối trên mặt ông. Chỉ thị số 20 của ông Lê Duẩn, dù được ký từ năm 1960, với sự thù ghét tôn giáo và chủ trương tiêu diệt tín ngưỡng, nhưng vẫn là tinh thần nòng cốt của các hoạt động thanh trừng, tiêu diệt sau 1975. Chùa chiền bị tịch thu, kinh sách bị đốt, các hòa thượng như Thích Huyền Quang, Thích Quảng Độ bị bắt giam, những người bất phục như Tuệ Sỹ thì bị tuyên án tử hình. Tương tự như hòa thượng Thích Thanh Tịnh, nhưng kém may mắn hơn là hòa thượng Thích Thiện Minh, đã bị tra tấn đến chết Trại thẩm vấn X4, đường Nguyễn Trãi, nay là Bộ Công An. Ông Đỗ Trung Hiếu, người nhận nhiệm vụ giải quyết số phận của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất, theo lệnh của Xuân Thuỷ, Bí thư Trung ương Đảng kiêm Trưởng ban Dân Vận, vì không chịu nổi gánh nặng này nên về sau, năm 1994, đã kể lại mọi thứ trong cuốn “Thống Nhất Phật Giáo” của ông ta. Như các hòa thượng Thích Quảng Độ hay Thích Không Tánh, việc không có một mảnh giấy tờ tùy thân nào để chứng minh mình là một công dân trên đất Việt, cũng là tình trạng của hòa thượng Thích Thanh Tịnh. Viện vào các chi tiết pháp lý để gây khó, để không cấp cho bất kỳ loại giấy tờ nào cho việc an sinh, vốn vẫn thường thấy ở các hệ thống chính quyền địa phương lẫn trung ương, như một cách trả thù hèn mọn luôn dành cho các vị hòa thượng của Phật giáo không muốn bị thế quyền giam cầm tinh thần. Ngày hòa thượng Thích Thanh Tịnh viên tịch, việc chứng tử cho ngài khởi đầu đã gặp không ít khó khăn do toàn bộ chính quyền địa phương nơi chùa Phước Bửu từ chối, bởi ngài không được cấp bất kỳ giấy tờ tùy thân nào khi bị đẩy ra khỏi nhà giam với tình trạng thoi thóp. Những lúc ngồi hầu chuyện hòa thượng Thích Thanh Tịnh, ông hay rơi nước mắt, và cười khi nghe kể về bạn bè, ngày xưa, và cuộc đời khi chưa phải qua kiếp nạn cộng sản. Tôi cứ hay nghĩ về một con người dễ mềm lòng và yếu đuối như vậy, sao lại có thể chịu đựng những đòn tra tấn tàn bạo như vậy mà không ngã quỵ.

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/02/Hoa-thuong-thich-thanh-tinh-1068x715.jpg Hoà thượng Thích Thanh Tịnh – GHPG VNTN (Hình: Tuấn Khanh) Buổi chiều lần cuối cùng gặp ngài, sau khi ngồi một lúc lâu im lặng ngắm nhìn, tôi từ biệt ra về. Chợt ông nắm tay tôi, hỏi “cộng sản còn ác với dân không con?”. Không phải ông, mà tôi, nước mắt cứ chảy xuống, mà tôi sợ ông biết. Tôi cứ định viết về ông, sau những lần gặp mặt hữu duyên đó, nhưng không kịp. Rồi khi nghe tin ông mất, thì chỉ còn biết viết vài dòng tưởng niệm, kể lại những gì mình biết về hòa thượng Thích Thanh Tịnh như một lạy chào. Mà không chỉ lạy riêng ông, còn là lạy một phần lịch sử và khổ nạn của đất Việt, người Việt đã bước qua những chương bất khả tư nghị không bao giờ cũ. https://www.nguoi-viet.com/sai-gon-nho/chung-nhan-cua-nhung-dieu-bat-kha/

Làng Ionia, Kasilof, Alaska

https://www.voatiengviet.com/a/cuoc-song-be-tac-dan-my-bo-thanh-pho-ve-que-hai-rong-bien-/7462118.html