NỘI DUNG BÀI PHÁT THANH SỐ 57
BUÔNG XẢ NHỮNG QUÁ KHỨ ĐAU THƯƠNG và HẬN THÙ
(Nghe audio bấm vào hàng chữ này)
Thưa quý thính giả,
Tuần qua, chúng tôi nhận được câu
hỏi của thính giả, xin tóm tắt nội dung như sau:
...”...
Là một cựu quân nhân trong quân đội Việt Nam Cộng Hòa, tôi đã chiến đấu tại các
chiến trường để bảo vệ nền tự do cho miền Nam Việt Nam. Khi miền Nam sụp đổ,
tôi bị bắt đi tù, được gọi một cách văn hoa là đi cải tạo. Ở đó, hằng ngày
ngoài chuyện làm việc cực nhọc, chúng tôi còn phải nghe những lời lăng mạ của
các người quản trại, rằng chúng tôi là những kẻ phản quốc, làm tay sai cho
ngoại bang. Do hiểu biết nông cạn, nên họ không hiểu được thực tế, rằng cuộc
chiến của nước Việt Nam là chiến tranh ý thức hệ, giữa hai khối tự do và cộng
sản.
Được đi
theo diện HO sang đây, do có điều kiện nghiên cứu kinh sách nhà Phật, đôi khi
tôi lại cảm thấy thương xót cho những cai tù khi xưa, những kẻ vì vô minh mà
tạo nghiệp ác với anh em tù nhân chúng tôi. Những lúc ấy, lòng tôi nhẹ nhõm,
không còn oán hận họ nữa.
Tôi
rất muốn buông xả, tha thứ cho họ, theo lời đức Phật đã dạy: “Oán chỉ nên
cởi, không nên thắt”, và “Lấy đức báo oán, oán ấy tiêu tan, lấy oán báo
oán, oán ấy chập chùng". Nhưng càng gần ngày kỷ niệm miền Nam xụp đổ,
thì lòng tôi lại bồn chồn uất ức, nghĩ tới biết bao nhiêu là cảnh cũ, người
xưa.
Vậy
tôi có nên buông xả hay không? Muốn buông xả thì làm sao cho tôi quên được biết
bao nhiêu chuyện đau lòng mà buông? ... (Phạm văn Khang)
Thưa quý thính giả và ông Khang,
Hằng năm, cứ vào khoảng thời gian
miền Nam xụp đổ, là cuối tháng Tư dương lịch, thì không riêng gì ông Khang thấy
lòng bồi hồi buồn bã, mà hầu như hết thẩy chúng ta, những người phải bỏ quê cha
đất tổ ra đi để tìm tự do, đều cùng chung nỗi bồi hồi buồn bã như nhau. Mặc dầu
hơn ba mươi năm đã trôi qua, thế hệ những người có nhiều kỷ niệm với miền Nam
thuở xưa, vẫn thấy mọi chuyện như mới xảy ra, và vết thương lòng vẫn như là còn
đang nhức nhối.
Vậy thì liệu chúng ta có thể quên
được những kỷ niệm xưa không? Và có cần phải quên không? Đấy cũng là những mối ưu
tư trong đời sống, cần được tìm hiểu.
Kính thưa quý vị,
Trong đời, chúng ta có rất nhiều câu
hỏi, và mỗi câu hỏi cũng lại có nhiều câu trả lời khác nhau, tùy theo môi
trường sống, hoàn cảnh cá nhân, văn hóa, xã hội, vân vân... Vì thế, những câu trả
lời cũng đều chỉ là những quan điểm tưong đối, không phải là chân lý tuyệt
đối, dùng chung cho tất cả mọi người.
Đạo Phật cũng trôi chảy trong dòng
sống của nhân loại, cũng có nhiều câu hỏi và giải đáp khác nhau cho hành giả
trên đường tu tập. Là một đạo sư, đức Phật hiểu rất thấu đáo điều này. Ngài
hiểu rằng tâm mỗi chúng sinh đều có những đặc điểm riêng, do đó, những thắc mắc
cũng cần có những giải đáp khác nhau, cho nên đã chỉ ra nhiều cách tu tập, để đáp
ứng với nhu cầu luyện tâm của nhiều người.
Cốt tủy của đạo Phật là tu hành để giải
thoát ra khỏi sinh tử luân hồi.
Đây là kinh nghiệm bản thân của đức Phật, sau khi tu hành khổ hạnh qua nhiều phương
pháp, một buổi sáng, khi sao Mai mọc, Ngài bừng tỉnh ngộ, nhận ra được rằng “Tất
cả chúng sinh đều có Tri Kiến Phật như Ngài, chỉ vì vô minh che khuất, nếu tu
tập thì sẽ bừng tỉnh, giác ngộ như Ngài”.
Đó là thông điệp của đức Phật khi giác
ngộ, thành Phật. Phật có nghĩa là giác ngộ.
Từ sự giác ngộ của Ngài, đạo Phật ra
đời. Mục tiêu của người tu đạo Phật là giác ngộ thành Phật để cứu độ chúng sinh
như đức Phật đã tu và đã thành tựu. Thành phần này là những người xuất gia,
còn được gọi là những Trưởng Tử Như Lai. Để có thể đạt được kết quả rốt ráo,
các vị này thường tới những khu rừng sâu, núi cao, xa lánh hẳn chuyện đời, để
thanh lọc tâm linh. Đó là các vị hành giả quyết tâm bước trên đường giác ngộ giải
thoát, để có khả năng cứu độ muôn loài chúng sinh như đức Phật, ngay trong kiếp
sống này. Đối với các vị này thì con đường thực hành tu tập là xa lìa cả Có lẫn Không, buông bỏ sắc thọ tưởng hành
thức ở cả ba thời, quá khứ, hiện tại và vị lai, giữ tâm vô sở trụ, thấy các pháp
là vô ngã, là vô thường, là Không, và là như huyễn.
Do đó, các pháp môn họ tu đều với mục
tiêu dẹp trừ vọng tưởng Tham Sân Si, buông bỏ tất cả, buông bỏ kỷ niệm xưa,
tình cảm cũ, quay lưng lại quá khứ. Quý vị này được Phật tử tôn là bậc trượng
phu, đã vượt lên trên những chân lý tương đối, có tính cách quy ước của từng
nhóm người, từng cộng đồng, vốn là nguyên nhân sâu xa của chiến tranh. Hành
động của người tu giải thoát phải phát xuất từ tâm Đại Bi, bình đẳng, làm lợi
ích cho tất cả chúng sinh. Nếu có việc làm nào, mà động cơ là Tham Sân Si,
thì người tu sĩ đó chưa giữ đúng lời nguyện khi xuất gia. Mang tâm nguyện độ
sinh bước vào cửa Không, người tu sĩ trên đường tiến tới giác ngộ giải thoát,
coi danh lợi và vinh hoa phú quý chỉ như đôi dép rách, thẳng tay liệng bỏ. Đấy
là mục tiêu cốt tủy của con đường tu theo đạo Phật.
Nhưng không phải tất cả mọi Phật tử
đều có khả năng làm được việc đó. Và cũng không phải tất cả Phật tử có lòng
muốn tu tập, đều muốn tu một cách tích cực, dẹp bỏ tất cả mọi lôi cuốn của thế
gian như vậy.
Cho nên ngoài giới xuất gia tu hành
để giải thoát ngay trong kiếp sống này, còn có Phật tử cư sĩ tu hành tại gia.
Với Phật tử cư sĩ tại gia thì lại có quy chế khác với người xuất gia. Vì cư sĩ đang
sống trong đời thường, phải có bổn phận với gia đình, tổ tiên, non sông, đất
nước, phải duy trì nếp sinh hoạt với cộng đồng dân tộc. Người cư sĩ tuy
cũng có những tu tập tâm linh, nhưng phải giữ được sự quân bình đối với đời
sống xã hội.
Mỗi xã hội lại có những quy định cho
các thành viên. Thí dụ như ở Việt Nam khi xưa, thanh niên tới hạn tuổi phải đi
quân dịch để bảo vệ tổ quốc, trong khi tu sĩ thì được miễn dịch, vì họ có nếp sinh
hoạt khác biệt. Trước những nhiệm vụ đối với gia đình và tổ quốc như vậy, mọi
con dân đều có những ràng buộc với cộng đồng, không thể tu như tu sĩ được.
Như vậy, nếp sinh hoạt của cư sĩ
đã khác với tu sĩ, cho nên sự buông xả cũng có những mức độ khác nhau.
Khi đức Phật phát biểu về quyền
sống, về sự bình đẳng, Ngài nói đến “chúng sinh”, chứ không phải chỉ nói
đến “nhân loại”, lại càng không phân biệt quốc gia, dân tộc. Cuộc đời
Ngài là giáo hóa để mưu cầu hạnh phúc và an lạc cho toàn thể chúng sinh. Ngay
đối với tính mạng những sinh vật nhỏ nhít, như con sâu, cái kiến, Ngài cũng
khuyên chư đệ tử vào mùa côn trùng sinh sản, nên giảm thiểu sự đi lại để tránh
giẫm đạp lên, khiến chúng phải bỏ mạng.
Nhưng đối với chúng ta là những
người dân thường, dù là Phật tử, chúng ta vẫn đang sống trong thế giới tương
đối, có phải, trái, tốt, xấu, vân vân, theo quy ước của cộng đồng. Chúng ta
có nhiệm vụ phải hoàn tất các bổn phận mà cộng đồng quy định, có cái nhìn phân
biệt về quốc gia, dân tộc, vân vân... Trên quan điểm này, quá khứ là gia
tài chung của những người cùng truyền thống, cùng kỷ niệm, có những vui, buồn,
vinh, nhục chung, không thể xóa nhòa ký ức, không thể quên được.
Không thể quên, nhưng chúng ta có thể buông xả bớt những nỗi niềm đau
khổ ra khỏi tâm tư, để trước nhất là cứu tâm chúng ta cho bớt nhức nhối, sau là
có thể dùng những sinh lực, đáng lẽ tiêu hao trong việc gậm nhấm những cảm xúc đau
đớn, chuyển qua những công việc ích lợi hơn.
Nhà Phật cho là “Tâm
tạo thiên đường, Tâm tạo địa ngục”. Suốt cả cuộc đời giáo hóa chúng
sinh, đức Phật chỉ dạy chuyển tâm. Đó là thông điệp ”Oán chỉ nên cởi,
không nên thắt”, và “Lấy đức báo oán, oán ấy tiêu tan, lấy oán
báo oán, oán ấy chập chùng”.
Đối với quá khứ, chúng ta không cần
phải quên, mà nên ghi nhận và chép lại trong lịch sử của dân tộc, để lưu truyền
cho thế hệ sau. Quá khứ cho ta những bài học của lịch sử, mà nhờ có những bài
học này, người đời sau có thể rút tỉa kinh nghiệm, để từ đó, có những quyết
định sáng suốt, tốt đẹp hơn. Như vậy, kỷ niệm quá khứ sẽ đem lại những chuyển
hóa tích cực cho tương lai.
Tuy nhiên, chúng ta nên phân biệt
giữa ghi nhớ và căm thù. Ghi nhớ để có kinh nghiệm mà do đó, làm
được những việc có ích cho đời thì tốt. Nhưng ghi nhớ để nổi lên lòng
căm thù thì không đúng với lời Phật dạy. Lòng thù hận sẽ đem lại cho mình
và cho người những nỗi đau khổ không bao giờ chấm dứt được. Trước nhất là lòng
thù hận trói buộc mình trong những cảm xúc tiêu cực, không an lạc. Để trong tâm
sự thù hận, nhãn quan sẽ bị thu hẹp. Đó là lý do nhà Phật khuyên chúng
ta nên buông xả.
Thưa quý thính giả,
Lịch sử các cuộc tàn sát vì cuồng
tín ghi rằng, đã nhiều lần người theo đạo Hồi tấn công đạo Phật, bằng những
cuộc thảm sát đẫm máu. Điển hình như cuộc tấn công năm 1197, được mô tả như
sau:
...”... Đạo quân Hồi giáo xông xáo
vào đất Phật tại Ấn Độ. Những lưỡi kiếm vung lên loang loáng, chém bay tất cả
những cái đầu cạo trọc (ám chỉ đầu các tu sĩ Phật giáo). Tội ác giết người được
hoàn tất chu đáo đến nỗi, khi kẻ chiến thắng muốn tìm một người có thể đọc và giải
thích kinh sách nhà Phật, tại nơi cất giữ kinh của các tu viện, thì không còn tìm
ra nổi, dù là chỉ một người sống sót, có khả năng đọc được sách nữa. Tất cả đã bị
giết hết. Cuộc tàn sát ráo riết tới tận gốc. Do cuộc chém giết man rợ này, Hồi
giáo đã nhổ tận gốc đạo Phật tại Ấn Độ”
Không riêng tại Ấn Độ, người Hồi
Giáo đã tàn sát Phật tử tại nhiều vương quốc miền Trung Á vốn theo đạo Phật, thí
dụ Afghanistan, nơi Phật giáo đã có một thời được phổ biến rất rộng rãi, điển
hình là đã có hai pho tượng khổng lồ được xây dựng từ mấy ngàn năm nay, mà chúng
ta mới được biết gần đây, khi quân Taliban phá hủy hai pho tượng này, khiến cho
cả thế giới phải xúc động. Có thể nói 300 năm trước Tây lịch, dưới triều đại
Asoka, Phật giáo đã vượt khỏi biên giới Ấn Độ, và phát triển rộng về phiá Nam,
phiá Đông và Tây Ấn Độ. Phía Tây Bắc, Phật giáo du nhập vào các vùng Gandhara,
Pakistan và Afghanistan. Ở thế kỷ thứ nhất trước Tây lịch, một vùng đất rộng
lớn bao gồm Bắc Ấn, Gandtara, Afghanistan cho tới thung lũng sông Tarim do hoàng
đế Kaniska cai trị. Vị vua này là một tín đồ Phật giáo, dưới triều đại của ông,
đã tổ chức kết tập kinh điển lần thứ IV ở Kashmir và cũng chính nhà vua đã cử
những vị cao tăng đem Phật giáo đến các vương quốc như Hy Lạp, Ai Cập, Syria…
Nhưng tất cả những khu vực theo Phật giáo này đã bị người Hồi giáo tàn sát, đập
phá chùa chiền, tu viện, thư viện với những kho tàng văn hóa Phật giáo. Trước
lưỡi kiếm tàn sát hung bạo, những người Phật tử hiền lành, hiếu hòa, bất bạo
động, đã chạy tan tác đi lánh nạn tại các nước như Nepal, Trung Hoa, Tây Tạng,
vân vân...
Là một nhà lãnh đạo đất nước Tây
Tạng, một đất nước mà dân chúng hầu hết theo Phật giáo, hẳn đức Đạt Lai Lạt Ma
biết rõ về những cuộc tàn sát đạo Phật của Hồi giáo. Thế nhưng, trong buổi hội
nghị mang tên "A
Gathering of Hearts Illuminating Compassion" tại San
Francisco, từ ngày 10 tháng Tư đến ngày 16 tháng Tư năm 2006, gồm có khoảng 500
nhà lãnh đạo và học giả thuộc nhiều tín ngưỡng, của khoảng 30 quốc gia trên thế
giới, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã phát biểu: “Ngày nay, theo ý một số người, Hồi
giáo có vẻ như bị coi là hiếu chiến. Tôi cảm thấy rằng điều đó hoàn toàn không
đúng. Hồi giáo, cũng như các truyền thống tôn giáo khác, cũng dạy tín đồ về sự
tử tế, về lòng trắc ẩn, về sự giúp đỡ những người nghèo khổ, vân vân...”....
Ngài nói với cử tọa rằng, nhiều
người đã thấy và nghe nói về những cuộc nổ bom tự sát, phần lớn xảy ra tại các
nước Hồi giáo, mà không nghe nói về những người Hồi giáo đi làm việc thiện,
giúp đỡ người nghèo. Ngài nói rằng tất cả mọi người đều có khuynh hướng bạo
động, nếu bản thân bị mất bình tĩnh, và chúng ta không nên căn cứ vào
hành động của một số người, mà phán xét cả một tôn giáo, vì “Ở
đâu cũng có những kẻ phá hoại”. Ngài cũng kêu gọi cử tọa, là những nhà
lãnh tụ tôn giáo và các học giả tôn giáo, cần phải làm việc tích cực hơn để tạo
một thế giới sống chung hòa bình.
Những điều Ngài nói đều có cơ sở thực
tế, thí dụ tổ chức Rahima Foundation của người Hồi giáo đã nhận
được huy chương Human Relations Award of California’s Santa Clara County vì đã
có công tặng y phục, thực phẩm và những vật dụng cần thiết cho những người kém may
mắn tại Santa Clara và các vùng phụ cận từ năm 1993. Tại những vùng như
Sacramento, New York, Philadelphia, Chicago, Detroit, Tampa Bay, vân vân, các bác
sĩ Hồi giáo tại địa phương đã cung cấp dịch vụ y tế miễn phí cho những bệnh nhân
không có bảo hiểm. Và qua những tổ chức như Habitat for Humanity, các thiện
nguyện viên Hồi giáo đã hy sinh thời giờ và khả năng kỹ thuật của họ, để xây
dựng nhà cửa cho những người vô gia cư, vân vân ...
Lời kêu gọi của Ngài được nhiều
người có tấm lòng rộng mở hoan hỉ đón nhận. Nhưng cũng có một số người, ngay cả
Phật tử, phản đối, cho là Ngài quá khoan hòa với Hồi giáo.
Như chúng ta đã thấy, hẳn là Ngài
biết rất rõ về những nỗi thống khổ, những tai hại do Hồi giáo gây ra cho đạo
Phật. Thế nhưng, là một Phật tử chân chính, Ngài không nhìn sự việc bằng cảm
tính, theo kiểu vơ đũa cả nắm. Chúng ta cũng thấy rằng không phải tất cả
người Hồi giáo đều xấu. Trong số những người Hồi giáo, có rất nhiều người tốt
lành. Họ cũng tốt lành như chúng ta, mà lại còn đáng buồn hơn chúng ta, vì bị mọi
người hiểu lầm, nên ghét lây tới họ.
Chắc chắn Ngài không quên những đau
thương mà người Hồi giáo đã đem lại cho Phật giáo trong quá khứ, nhưng là một Phật
tử sáng suốt, Ngài nhìn những kiếp người đang sống trên thế giới này bằng con mắt
Tâm, con mắt thấu triệt được những đau thương khốn khổ, mà mọi người phải chịu
đựng, nếu nhân loại cứ tiếp tục thù hận nhau, chiến tranh cứ liên miên xảy ra
khắp thế giới.
Trong cuốn The Art of
Happiness, a Handbook for Living, đức Đạt Lai Lạt Ma đã nói:
...“... Sự tai hại của lòng thù hận
thật là hiển nhiên, rõ ràng và trực tiếp. Thí dụ, khi trong lòng bạn nổi lên
một cảm giác ghét ai đó, thì ngay lập tức, cảm giác ghét đó tràn ngập tâm trí
bạn, và nó làm tan biến cảm giác an lạc trong tâm bạn ngay lập tức. Nó cũng
khiến cho tâm bạn không còn sáng suốt, tỉnh thức được nữa. Ngay khi sự nổi giận
và ghét bỏ xuất hiện, nó phá hủy phần tốt đẹp nhất của tâm trí, phần mà nhờ nó,
bạn biết được sự đúng và sai, sẽ gây ảnh hưởng vào phản ứng của bạn ngay lúc đó
và trong tương lai của bạn. Khả năng phán xét của bạn bị đình chỉ, không còn
làm việc nữa. Bạn sẽ giống như người bị mất trí. Như vậy, sự giận dữ và thù
ghét có khuynh hướng làm cho bạn bị mất tỉnh táo, khiến cho những khó khăn mà
bạn đang gặp càng trở nên tệ hại hơn...”...
Thưa quý thính giả,
Một trong những con đường tu tập của
Phật giáo Đại Thừa là Bồ Tát Đạo. Hạnh nguyện Bồ Tát là hy sinh bản thân để cứu
độ chúng sinh. Có câu hỏi đặt ra là: “Nếu tại khu rừng kia có con cọp rất dữ,
đã ăn thịt nhiều người. Có một võ sĩ tu theo hạnh Bồ Tát, có khả năng giết con
cọp đó. Nhưng giết cọp thì phạm vào giới sát. Vậy phải làm sao?”
Câu trả lời cho người đi trên Bồ Tát
Đạo là dùng con mắt Tâm, con mắt “cứu khổ chúng sinh” để chỉ đạo. Giết
cọp sẽ cứu được nhiều chúng sinh khỏi chết, hành giả Bồ Tát Hạnh sẽ rất thương
xót mà đành phải xuống tay chấm dứt cuộc đời con cọp, để cứu nhiều mạng sống,
và sẵn sàng chấp nhận sẽ phải trả quả báo do hành động sát sinh, dù động cơ sát
sinh nảy ra do lòng từ bi của mình.
Người Phật tử tu
theo đúng lời dạy của đức Phật, trước mỗi hành động phải luận coi động cơ là vì
lòng từ bi, vì chúng sinh, hay vì tham sân si cho cá nhân mình.
Cuộc đời luôn luôn đem tới cho chúng
ta những câu hỏi. Chỉ có con mắt Tâm, con mắt của lòng từ bi là có thể giúp chúng
ta trả lời một cách sáng suốt mà thôi.
Ban Biên Tập/TVHS
Bài này đã được phát thanh trên làn
sóng AM 1480 (KVNR) tại Nam California ngày 29-4-2006 và ngày
30-4-2006 trên làn sóng AM1520 (KYND) & AM 880 (KJOJ) tại
Texas. Live Webcasting at http://www.littlesaigonradio.com 8:00 PM
Saturday (Pacific Time).
Source:
